Η Μηλινόη ή Μελινόη ήταν κόρη της Περσεφόνης και του Δία Καταχθόνιου, όταν εκείνος παίρνοντας τη μορφή του Πλούτωνα ενώθηκε με την κόρη που έκανε με την αδερφή του, τη Δήμητρα. Η Μηλινόη ήταν αδερφή του Ζαγρέα, του πρώτου Διονύσου. Γεννήθηκε στις όχθες του Κωκυτού (που σημαίνει θρήνος), ενός από τους τέσσερις ποταμούς του Κάτω Κόσμου.
Το όνομα της Μηλινόης κατά πάσα πιθανότητα προέρχεται από το επίθετο «μήλινος», παραπέμποντας στο χρώμα του κίτρινου μήλου (ή κυδωνιού), χρώμα του θανάτου ή της ασθένειας. Επίσης, άλλη ετυμολογική προσέγγιση θέλει το όνομα να παράγεται από το «μέλας» (μαύρος), χωρίς βέβαια να είναι ασφαλής.
Πολλοί συγχέουν τη Μηλινόη με την ίδια την Περσεφόνη, τη βασίλισσα του Άδη, αλλά και με τη θεά Εκάτη, πιστεύοντας ότι το όνομα Μηλινόη ήταν ένα επίθετο της Εκάτης, της θεάς προστάτιδας της μαγείας (σύμφωνα με κάποια εκδοχή, η Μήδεια ήταν κόρη της Εκάτης), η οποία συνδέεται και με το μύθο της αρπαγής της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα και της αναζήτησής της από τη Δήμητρα. Πράγματι, η Εκάτη άκουσε τις κραυγές της Περσεφόνης, όταν ο βασιλιάς του Κάτω Κόσμου την έκλεψε με το άρμα του και ήταν εκείνη που συνόδεψε τη Δήμητρα στα ανάκτορα του Ήλιου για να μάθει τι συνέβη. Μετά την αποκάλυψη της αλήθειας και τη διευθέτηση του θέματος της Περσεφόνης, η τρίμορφη θεά (Εκάτη) γίνεται αχώριστη σύντροφος της Κόρης και σημαντική χθόνια θεότητα, η οποία συνδέεται και με τη σελήνη και την προστάτιδά της, Αρτέμιδα, την εγγονή της Τιτανίδας Φοίβης και ανηψιά της Εκάτης (που ήταν κόρη της αδερφής της Λητώς, Αστερίας). Έτσι, η Μηλινόη θεωρείται και θεά του φεγγαριού.
Η Μηλινόη λοιπόν αποτελεί σημαντική θεότητα της Ορφικής θρησκείας (Ορφισμού) και είναι βασική χθονία νύμφη, που προκαλεί τους νυχτερινούς εφιάλτες και την τρέλα. Πιστευόταν ότι ήταν μισή λευκή και μισή μαύρη, αντιπροσωπεύοντας τη δυαδικότητα του Επουρανίου Δία και του Καταχθόνιου Άδη-Πλούτωνα, καθώς και της καταχθόνιας και σεληνιακής της ιδιότητας. Στον ορφικό ύμνο περιγράφεται ως «κροκόπεπλος» (με κίτρινο πέπλο), επίθετο όμως που έδιναν οι αρχαίοι ποιητές στις θεές της σελήνης. Στους ύμνους δύο θεές έφεραν αυτό το επίθετο: η Μηλινόη και η Εκάτη, δείχνοντας έτσι και την άρρηκτη σύνδεσή τους.
Σχέδιο από χάλκινο δισκίο που βρέθηκε στην Πέργαμο. Απεικονίζει τρεις στεφθείσες θεές με τα ονόματα ΔΙΩΝΗ, ΦΟΙΒΙΗ και ΝΥΧΙΗ. Η καθεμιά περιβάλλεται από πυκνογραμμένες επιγραφές, κυρίως αμετάφραστες συλλαβές για ξόρκι (μαγικές επικλήσεις). Η επιγραφή γύρω από τη Φοίβη επικαλείται την Περσεφόνη, τη Μηλινόη και τη Λευκοφρύνη (επίθετο της Αρτέμιδας). Η επιγραφή χρονολογείται στο πρώτο μισό του 3ου μ.Χ. αιώνα.
Ορφικός Ύμνος Μηλινόης
(θυμίαμα: αρώματα)
Αρχαίο κείμενο:
Μηλινόην καλέω, νύμφην χθονίαν, κροκόπεπλον,
ἣν παρὰ Κωκυτοῦ προχοαῖς ἐλοχεύσατο σεμνὴ
Φερσεφόνη λέκτροις ἱεροῖς Ζηνὸς Κρονίοιο,
ἧι ψευσθεὶς Πλούτων᾽ ἐμίγη δολίαις ἀπάταισι,
θυμῶι Φερσεφόνης δὲ δισώματον ἔσπασε χροιήν,
ἣ θνητοὺς μαίνει φαντάσμασιν ἠερίοισιν,
ἀλλοκότοις ἰδέαις μορφῆς τύπον ἐκπροφαίνουσα,
ἄλλοτε μὲν προφανής, ποτὲ δὲ σκοτόεσσα, νυχαυγής,
ἀνταίαις ἐφόδοισι κατὰ ζοφοειδέα νύκτα.
ἀλλά, θεά, λίτομαί σε, καταχθονίων βασίλεια,
ψυχῆς ἐκπέμπειν οἶστρον ἐπὶ τέρματα γαίης,
εὐμενὲς εὐίερον μύσταις φαίνουσα πρόσωπον.
Νεοελληνική απόδοση:
Τη Μηλινόην καλώ, τη χθόνια νύμφη, με τον κίτρινο πέπλο, την οποία γέννησε η σεμνή Περσεφόνη δίπλα στις εκβολές του Κωκυτού πάνω στα ιερά κρεβάτια του Δία, του γιου του Κρόνου· με αυτή έσμιξε, αφού εξαπάτησε τον Πλούτωνα με δόλιους απατηλούς τρόπους, και διέσπασε με θυμό το διπλό σώμα της Περσεφόνης, η οποία καθιστά μανιακούς τους θνητούς με αέρινα φαντάσματα, αφού δείχνει τον τύπο του προσώπου της με παράξενες μορφές, άλλοτε εμφανής (φανερή), άλλοτε σκοτεινή, λαμπερή κατά τη νύχτα, με εχθρικές επιθέσεις κατά τη σκοτεινή νύχτα. Αλλά σε παρακαλώ, θεά, βασίλισσα των καταχθόνιων, να διώχνεις τη μανία της ψυχής στα πέρατα της γης, εμφανίζοντας στους μύστες ευνοϊκό ιερό πρόσωπο.
πηγή: Mythologists
