14 Δεκεμβρίου 2014

Το αρχαίο ελληνικό έπιπλο.





Τα ελληνικά έπιπλα, μέχρι πριν λίγα χρόνια, είχαν παραμεληθεί από τους μελετητές, σε σύγκριση με τους άλλους κλάδους της αρχαίας ελληνικής τέχνης. ίσως γιατί δεν είχε σωθεί σχεδόν κανένα και οι γνώσεις μας, σχετικά με αυτά, προέρχονται αποκλειστικά από λογοτεχνικά κείμενα κι από παραστάσεις τους σε διάφορα αγγεία και γλυπτά, καθώς σε τερακότες και χάλκινα. 


Ο άνθρωπος, χρειάστηκε τέσσερα στοιχεία για να επιβιώσει: τροφή - ενδυμασία - φωτιά - στέγη.
Αρχικά η στέγη του, ήταν φυσική (σπηλιές) κι έπειτα έγινε τεχνητή (καλύβες- οικίες). Έτσι, σιγά- σιγά ο άνθρωπο χρειάστηκε διάφορα κινητά συμπληρώματα στην κατοικία του, που του δημιούργησαν μία άνεση και διευκόλυνση. Έτσι δημιουργήθηκε μία τέχνη... η τέχνη του επίπλου!


Το έπιπλο, αν κι εξυπηρετούσε τον ίδιο σκοπό, τις ίδιες περίπου ανάγκες στις διάφορες χώρες, δεν ήταν το ίδιο παντού, διότι έδενε με την αισθητική και το περιβάλλον και, προ πάντων, με τις παραδόσεις του κάθε λαού. 

Έτσι δημιουργήθηκαν διάφοροι ρυθμοί (στύλ), όπως ασσυριακός, αιγυπτιακός, κλασσικός ελληνικός, γοτθικός, μπαρόκ κ.ά. Δεν πρέπει να ξεχνάμε τη σημασία, που είχε σε όλες αυτές τις εποχές ο συρμός, η μόδα, πάνω στην εξέλιξη του επίπλου.

Στην εποχή των πρώτων Φαραώ στην Αίγυπτο, παρουσιάστηκαν πολυτελή έπιπλα: καρέκλες, κρεβάτια,  πάγκοι, θρόνοι, τραπέζια με ένθετα στολίσματα από χρυσό, έβενο κι ελεφαντόδοντο, με διακοσμητικά κεφάλια πουλιών ή ζώων και με πόδια απομίμηση ποδιών σκύλου ή λιονταριού κ.ά

Στην Μινωική περίοδο, στον ελληνικό χώρο και ειδικά στην Κρήτη, εμφανίστηκαν στην αρχή έπιπλα σε σχέδια της Δυτικής Ασίας και της Αιγύπτου. Από την Μυκηναϊκή όμως περίοδο και μετά, στην εποχή του Ομήρου, τα έπιπλα αυτά, μέσα στο φως του Αιγαίου και χάρη στο ελληνικό πνεύμα, άρχισαν να μεταμορφώνονται, παρουσιάζοντας τις πρώτες γνήσια ελληνικές μορφές, δημιουργήματα του συγκερασμού των παλαιότερων πολιτισμών με τον ελληνικό.

Άρχισαν, τουλάχιστον απο τον 8ο αιω. π.Χ.  και αργότερα στον 6ο περίπου, παρουσιάστηκαν διαμορφωμένα πλέον τα ελληνικά έπιπλα, με καθαρά ελληνική έμπνευση, περίτεχνα κι ανεπανάληπτα, γεμάτα χάρη κι αρμονία, κομψά και λιτά. 




Οι Έλληνες τεχνίτες, χωρίς να προδώσουν την λειτουργικότητα, χωρίς να ξεφύγουν από το θαυμαστό "μέτρο", χρησιμοποίησαν την φαντασία και την τέχνη τους, για να φτάσουν στην τελειότητα. Αυτά τα έπιπλα, είναι οι μήτρες από τις οποίες ξεκίνησαν τα ρωμαϊκά και τα μεταγενέστερα ευρωπαϊκά έπιπλα.

Τα κατασκεύαζαν από καρυδιά, δρυς, κέδρο, ελιά, τα διακοσμούσαν με μέταλλα κι ελεφαντόδοντο και τα στίλβωναν με κερί. Το ελληνικό έπιπλο, στην εποχή του, είχε κατακτήσει τον τότε γνωστό κόσμο κι αγαπήθηκε ιδιαίτερα από τους ξένους βασιλιάδες και ηγεμόνες που το χρησιμοποίησαν πολύ. 




Στο αρχαίο ελληνικό σπίτι, δεν υπήρχαν πολύπλοκα και πολυσύνθετα έπιπλα. Ήταν λίγα : 










Καρέκλες(κλισμοί)για αθανάτους και τους θνητούς. Ανάμεσα τους, η ομορφότερα καρέκλα που γεννήθηκε ποτέ στον κόσμο, ορθώνεται από το πάτωμα με χάρη κι αρμονία, με απαλές καμπύλες, για να καταλήξει σε βαθιά ελλειπτική πλάτη.









________________________________________________________________________











   Θρόνοι, για θεότητες και προσωπικότητες. 














________________________________________________________________________










Ανάκλιντρα(κλιντήρες, κλίνες), όχι μόνο για τον ύπνο, αλλά και για συμπόσια.










________________________________________________________________________














  Μίκρα- κομψά σκαμνιά(Δίφροι).












________________________________________________________________________












  Κασέλες(κιβώτια), για ενδύματα. 













_______________________________________________________________________














Τραπέζια, μικρά κι ελαφριά, με τέσσερα πόδια ή και τρία, για να στέκονται σε οποιοδήποτε δάπεδο, έστω κι ανώμαλο.











________________________________________________________________________












 Ικρία, Πάγκοι.









________________________________________________________________________












Σφέλα, υποπόδια.










________________________________________________________________________









Σκεύη και πολύτιμα αντικείμενα.





________________________________________________________________________

Στις καρέκλες, στους δίφρους και τα ανάκλιντρα, το κάθισμα ήταν φτιαγμένο από δέρμα, ή υφαντό. Ένα κεντητό πολύχρωμο μαξιλάρι, ή μάλλινο σκέπασμα ή στρώμα, κάλυπτε την επιφάνεια του κρεβατιού. Τα σκαλίσματα και τα ένθετα στολίδια από ελεφαντόδοντο και χρυσό, παρίσταναν Πήγασους, Νιρηϊδες, Ιππόκαμπους και φίδια, σαν να κολύμπουσαν στα κύμματα του Αιγαίου.

Σ΄εμάς έφτασε το όνομα του Ικμαλίου, που ήταν περήφανος κατασκευαστής επίπλων στην εποχή του Ομήρου. Τα περισσότερα όμως έπιπλα, ήταν φτιαγμένα από ανώνυμους, απλούς μαραγκούς, που όμως δεν έπαυαν να είναι κι εμπνευσμένοι τεχνίτες.

Οι Έλληνες τεχνίτες, ξέροντας ότι κι οι θεοί ακόμη έβλεπαν με ζήλια τα έπιπλα τους, τα έφτιαχναν αντάξια ακόμα και γι΄αυτούς.

Φυσικά δεν υπήρχαν τότε οι "διακοσμητές εσωτερικών χώρων". Τα έπιπλα έδεναν με το εσωτερικό της οικίας, κατά το αισθητήριο του τεχνίτη και του οικοδεσπότη, που ήθελαν, όχι μόνον να εξυπηρετούν, αλλά και να ταιριάζουν αισθητικά, αφού με αυτά θα ζούσε. 

Τα έπιπλα, δεν κατασκευάζονταν από τυποποιημένα σχέδια, αλλά με το μάτι και τη μεζούρα. 

Στην εποχή μας, άργησε πολύ να φανεί το αρχαίο ελληνικό έπιπλο. Στον 18ο και στις αρχές του 19ου αιω. οι σχεδιαστές επίπλων ένιωσαν πως τα αρχαία ελληνικά έπιπλα είχαν πνεύμα, σχήμα κι αναλογίες, που ανήκαν αποκλειστικά σε αυτά. Προς το τέλος του 19ου αιω. φάνηκαν δειλά στα σαλόνια του Biedermeier. Στη Βικτωριανή Ευρώπη και στην Αμερική, στη μεγάλη έκθεση του 1851, παρουσιάστηκαν μεταλλικά ελληνικά έπιπλα, όλα μέτριες απομιμήσεις.

200 περίπου χρόνια μετά το δειλό αρχικό ζωντάνεμα, ξεπετάχτηκε το αρχαίο ελληνικό έπιπλο, σ΄όλη του τη μαγεία, μέσα από τα σπασμένα μάρμαρα και αγγεία. 

Ποτέ άλλοτε δεν είχαμε μία τέτοια προσπάθεια επανακατασκευής των κλασικών ελληνικών επίπλων, σαν αυτήν που πραγματοποιήθηκε με την συνεργασία των σχεδιαστών της Ν.Υόρκης T.H. Robsjohn- Gibbings και Carlton Pullin, της Σουζάνας Σαρίδη και του Ελευθέριου Σαρίδη.

Τα έπιπλα της κλασικής εποχής που παρουσιάζουμε, είναι αναπαραγωγές μερικών αρχαίων ελληνικών επίπλων, που κατασκευάστηκαν από 'Ελληνες τεχνίτες, από τον 6ο - 4ο αιώνα π.Χ.

Κατασκευάστηκαν με σχολαστική ακρίβεια, πάνω στ΄ αρχαία πρότυπα. Η κομψότητα των γραμμών και η ζέστη των χρωμάτων, ξαναζωντάνεψαν και φάνηκε η κλασική αρχαία ελληνική τέχνη, σ΄όλη της την έκφραση της ομορφιάς, της αρμονίας και της λειτουργικότητας. 

Ελάχιστα τμήματα διασώθηκαν από τα πρωτότυπα, αλλά οι διαθέσιμες πληροφορίες είναι πολλές. Οι καλλιτέχνες των κλασικών χρόνων, απεικόνιζαν με ακρίβεια τα έπιπλα της εποχής τους, στις παραστάσεις των αγγείων, που σώζονται κατά χιλιάδες στα μουσεία, εδώ και στο εξωτερικό και πάνω στα ανάγλυφα από μάρμαρο ή πηλό. 

Όπως συμβαίνει με την την ελληνική αρχιτεκτονική και με τόσους άλλους τομείς της τέχνης και της ζωής, η ζωγραφική κι η γλυπτική των αρχαίων χρόνων, διαγράφουν την πορεία τους για την εξέλιξη προς την τελειοποίηση τους. Παρακολουθώντας ορισμένες μορφές επίπλων πως εξελίχθηκαν και τελειοποιήθηκαν, έχουμε συλλάβει την ίδια αυτή πορεία. 

Σήμερα οι μορφές κι οι διαστάσεις των ελληνικών αυτών επίπλων, μπορούν να αναδημιουργηθούν με βεβαιότητα. Παράδειγμα η επιτύμβια στήλη του 5ου π.Χ. αιώνα στην οποία εικονίζεται η Ηγησώ, καθιστή σε μία καρέκλα(κλισμό), που δίνεται η πραγματικές διαστάσεις και λεπτομέρειες. 







πηγή : Περιοδικό Αρχαιολογία