Ελευσίνια Μυστήρια

Θεά Δήμητρα

    Τα Ελευσίνια Μυστήρια, είναι από τα μεγαλύτερα κι ευρέως γνωστά μυστήρια που οι Έλληνες καθιέρωσαν προς τιμήν της Θεάς της μαύρης γης και της γονιμότητας της, Δήμητρας. 

    Τα μυστήρια πήραν το όνομα τους, από την περιοχή της Ελευσίνας και περιείχαν δυο βασικά στοιχεία. Από το ένα μέρος ήταν το αγροτικό στοιχείο, το οποίο αποτελεί και την βασικότερη δικαιοδοσία της Θεάς, ως Θεάς της γεωργίας και δότειρας όλων των αγαθών που βγαίνουν για τους ανθρώπους από τα σπλάχνα της μητέρας Γης. Από το άλλο μέρος, βρισκόταν το εσχατολογικό στοιχείο, με την ίδια την Δήμητρα, να εγγυάται στους μύστες μια ευτυχισμένη μεταθανάτιο ζωή. 

   Η Δήμητρα ως αγροτική και χθόνια θεότητα λατρεύονταν από τους προελληνικούς (Πελασγικούς) λαούς και από αυτούς παρέλαβαν την λατρεία αυτής. Φαίνεται πως με την παλιά λατρεία της Ελευσίνιας Δήμητρας, συνδέθηκε και η λατρεία άλλων θεοτήτων (Διονύσου, Ασκληπιού) κι έτσι κατά τα χρόνια της ακμής της Αθήνας, η λατρεία της Ελευσίνιας Δήμητρας έλαβε μορφή, αρκετά διαφορετική από την αρχαία πελασγική.

  

 Για την ίδρυση των Μυστηρίων, επικρατούν πολλές εκδοχές όπως:  

Καλλίχορον Φρέαρ

~Του Εύμολπου ή του Μουσαίου, ο οποίος θεωρούνταν γιος του Ορφέα και τελετάρχης των Μυστηρίων.  

~Του Ερεχθέα, που εισήγαγε την τελετή από την Αίγυπτο. 

~Η ίδρυσή τους, από την  ίδια τη Δήμητρα, η οποία έφτασε στην Ελευσίνα ψάχνοντας για την Περσεφόνη προσφέροντας σιτηρά στους κατοίκους, εγκαινιάζοντας τις τελετές και τα μυστήρια. Λέγεται ότι κοντά στην Καλλίχορο πηγή στην Ελευσίνα βρισκόταν ένας βράχος, η Αγέλαστος Πέτρα, στον οποίο κάθισε να ξεκουραστεί η Δήμητρα και αργότερα γύρω από αυτόν οι γυναίκες της Ελευσίνας έψαλλαν ύμνους προς τη θεά.

~ Ο μύθος που σχετίζεται με τα Μυστήρια ~

      Κατά τον Ομηρικό ύμνο... Ο Άδης (Πλούτωνας), με συγκατάθεση του Δία, άρπαξε την Κόρη της Δήμητρας Περσεφόνη, κατά την στιγμή που αυτή συνοδεύονταν από πολλές νύμφες και έπαιζε και έδραττε άνθη από το πεδίο της Νύσσης. 

"Η αρπαγή της Περσεφόνης"
Ψηφιδωτό από τους τάφους στις Αιγές- Βεργίνα

      Η Δήμητρα άκουσε τις φωνές της αρπαζόμενης θυγατέρας κι όρμησε μαινόμενη να την βρει. Επειδή όμως κανείς δεν μπορούσε να της δώσει πληροφορίες, η Δήμητρα συνοδευόμενη από την Εκάτη, η οποία είχε ακούσει τις φωνές της Περσεφόνης, μετέβηκε προς τον Ήλιο και παρεκάλεσε αυτόν, ως επόπτη των πάντων να την πληροφορήσει τι απέγινε η θυγατέρα της. 
      Ο Ήλιος πράγματι είπε σε αυτήν όλη την αλήθεια και η Δήμητρα, τόσο οργίστηκε ενάντια στον Δία, ο οποίος επέτρεψε την αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα, ώστε δεν επέστρεψε στον Όλυμπο, αλλά μεταμορφωμένη σε γριά, περιπλανιόνταν στις πόλεις και στους αγρούς, αγνοούμενη από όλους. 
     Μετά από την περιπλάνηση αυτή έφθασε στην Ελευσίνα, όπου κάθισε κάτω από την σκιά μιας ελιάς κοντά σε πηγάδι, που βρίσκονταν δίπλα από την οδό (το Παρθένιο). Στο φρέαρ αυτό κατέφθασαν μετά από λίγο για να αντλήσουν νερό, οι 4 θυγατέρες του προκρίτου (κοιράνου) της Ελευσίνας Κελεού, οι οποίες βλέποντας την γριά, την ρώτησαν ποια είναι, πότε ήλθε και γιατί έμεινε δίπλα από το πηγάδι και δεν πήγαινε στην πόλη για να φιλοξενηθεί; 

Καλλίχορον Φρέαρ

      Η Δήμητρα αποκρίθηκε ότι κατάγονταν από την Κρήτη, ότι είχε αιχμαλωτισθεί από ληστές και ότι είχε δραπετεύσει από τον Θορικό, όπου είχε προσορμίσει το πειρατικό πλοίο, και παρακάλεσε αυτές να την συστήσουν σε κάποια οικία, στην οποία να υπηρετεί κατά δύναμη και δήλωσε ότι ήταν σε κατάσταση να αναθρέψει και νεογνά παιδιά, αν κανείς ήθελε να της εμπιστευθεί κανένα. 
    Ακούγοντας αυτά οι θυγατέρες του Κελεού, την παρακάλεσαν να παραμείνει δίπλα από το πηγάδι, ώσπου να αναγγείλουν τις ειδήσεις στην μητέρα τους Μετάνειρα, η οποία ήταν πιθανό να την δεχτεί στην υπηρεσία της και να της αναθέσει την ανατροφή του νεογέννητου παιδιού της Δημοφώντα. Πράγματι η Δήμητρα περίμενε και μετά από λίγο οι θυγατέρες του Κελεού επέστρεψαν τρέχοντας, για να την παραλάβουν. Εκείνη τις ακολούθησε και εισήλθε στο σπίτι του πατέρα τους, όπου τα αστεία της υπηρέτριας Ιάμβης, κίνησαν το πρώτο μειδίαμα της μέχρι τότε αγέλαστης και άσιτης θεάς. 
    Εντούτοις η περίλυπος μητέρα Δήμητρα, αρνήθηκε να δεχτεί το πλήρες οίνου ποτήρι, το οποίο της πρόσφερε η Μετάνειρα, λέγονταν ότι δεν είναι επιτρεπτό σε αυτή να πίνει κρασί και παρακάλεσε να της δοθεί κυκεώνας, δηλαδή ποτό αποτελούμενο από νερό, αλφίτων και γλήχωνος (μίνθης). Με το ποτό αυτό έπαψε την μακροχρόνια αποχή της από τροφή και ποτό η θεά και μετά από αυτό ανέλαβε την ανατροφή του νεαρού Δημοφώντα. 
    Αυτό όμως η Δήμητρα δεν το έτρεφε με γάλα, όπως τρέφονταν τα άλλα βρέφη, αλλά το άλειφε με αμβροσία, διότι είχε σκοπό να το καταστήσει αθάνατο. Προς τον σκοπό δε αυτό ούτε το παιδί έθετε στη κλίνη, για να το κοιμίσει, αλλά το έκρυβε εντός ανθρακιάς ως δαυλό. Επειδή όμως η θαυμαστή και ταχεία ανάπτυξη του παιδιού εκίνησε την προσοχή και την περιέργεια της μητέρας του, η οποία θέλησε να μάθει με ποιόν τρόπο το κατάφερνε αυτό η ξένη γριά, ο σκοπός της Δήμητρας ματαιώθηκε και ο Δημοφώντας έχασε την ευκαιρία να γίνει αθάνατος και αποδόθηκε αμέσως περίτρομος από την οργισμένη θέα στην περίτρομο μητέρα. 
    Συγχρόνως όμως η Δήμητρα, απεκάλυψε και ποια ήταν και ζήτησε να της χτισθεί ναός, κάτω από την Ακρόπολη και πάνω από το φρεάτιο του Καλλιχόρου, στον οποίο αποσύρθηκε μετά την ταχύτατη ανοικοδόμησή του, αποφεύγοντας πάσα σχέση με τον κόσμο και κλαίγοντας για την τύχη της κόρης της. 

Ναός Δήμητρας, Ελευσίνα

      Αλλά η πράξη αυτή της Δήμητρας επέφερε φρικτά αποτελέσματα. Η γη έπαψε να βλασταίνει και μάταια οι άνθρωποι την καλλιεργούσαν και έσπερναν. Ο κίνδυνος να εξαφανισθεί το ανθρώπινο γένος από την πείνα και να στερηθούν οι θεοί τις θυσίες, τις οποίες ως τότε πρόσφεραν οι άνθρωποι σε αυτούς, φαίνονταν αναπότρεπτος. 
     Αυτό ανάγκασε τον Δία, να στείλει τον ένα μετά τον άλλο, όλους τους Ολύμπιους θεούς στην Ελευσίνα προς την Δήμητρα, για να την πείσουν να αλλάξει γνώμη και να επιστρέψει στον Όλυμπο μεταξύ των άλλων θεών. Αυτή όμως, κατά ουδέν τρόπο ήθελε να πεισθεί προτού δει την αρπαγμένη κόρης της. 
    Έγινε ανάγκη τότε να κληθεί ο σύζυγός της Περσεφόνης με τον Ερμή, να επιστρέψει την άνοδο αυτής, ώστε η Δήμητρα βλέποντας την κόρη της να πάψει την οργή της. Την μεν εκείνη παράκληση δεν την απέκρουσε ο θεός των νεκρών, προ της ανόδου όμως της Περσεφόνης, έδωσε σε αυτήν να φάει καρπό ροιάς, ώστε να εξασφαλίσει την επιστροφή της σε αυτόν. Γρήγορα και επί του άρματος του Πλούτωνα, οδηγούμενο από τον Ερμή, διένυσε η Περσεφόνη, το μέχρις την Ελευσίνα διάστημα και παρουσιάστηκε στην μητέρα της. 

Η άνοδος της Περσεφόνης, συνοδευόμενη από τον Έρμη,
 συναντώντας τη μητέρα της Δήμητρα.

     Η εκ της συναντήσεως όμως χαρά, μεταξύ μητέρας και κόρης δεν διάρκεσε πολύ, διότι ρωτώντας η Δήμητρα την Περσεφόνη, αν είχε φάει κάτι πριν προ της αναχωρήσεως από τον Άδη και ακούγοντας ότι υποχρεώθηκε να φάει καρπό ροιάς, αντιλήφθηκε ότι ήταν αδύνατο να έχει συνεχώς την κόρη της.

Περσεφόνη

     Η επάνοδος της Δήμητρας στον Όλυμπο φαίνονταν και πάλι δύσκολη. Με την μεσιτεία όμως της Ρέας (της μητέρας του Δία, του Πλούτωνα και της Δήμητρας), επήλθε συμβιβασμός μεταξύ των θεών, κατά τον οποίο το μεν ένα τρίτο του έτους, η Περσεφόνη όφειλε να μείνει πλησίον του συζύγου της και τα άλλα δύο τρίτα μεταξύ των Ολύμπιων θεών και δίπλα από την μητέρα της, η οποία δέχθηκε με αυτούς τους όρους να επιστρέψει στον Όλυμπο. 
    Ευθύς αμέσως μετά την έξοδο της Δήμητρας από του ναού, η γη καλύφθηκε με χλόη κι άνθη κι άρχισε να παράγει καρπούς. Η δε Δήμητρα έδειξε στους βασιλείς των Ελευσινίων Τριπτόλεμο, Διοκλέα, Εύμολπο, Κελεό τον τρόπο με τον οποίο επιθυμούσε να τελείται η λατρεία της και τα «σεμνά ὂργια», τα οποία δεν επιτρέπονταν κατά κανένα τρόπο να φανερώνονται στους αμύητους, τα δηλαδή συνήθως καλούμενα Ελευσίνια Μυστήρια.

Δήμητρα - Τριπτόλεμος - Περσεφόνη.
Η διδαχή κι ανάθεση της καλλιέργειας των σιτηρών στον Τριπτόλεμο, από την ίδια την θεά.

_________________________________________________________________________________

      Κατά την παλιότατη εποχή, τα Ελευσίνια Μυστήρια (τα όργια, όπως αποκαλούνταν) τίποτα άλλο δεν ήταν παρά δραματική αναπαράσταση του μύθου της Δήμητρας, όπως περιγράφεται στον Ομηρικό ύμνο. Βραδύτερα εισήχθησαν, όπως είπαμε, αρκετοί καινοτομίες, αφού συνδυάστηκαν η λατρεία της Δήμητρας, του Διονύσου και του Ασκληπιού και δόθηκε στην τοπική λατρεία των αρχαίων χρόνων γενικότερος χαρακτήρας. 

    Τότε και η μύηση στα Ελευσίνια μυστήρια, η οποία μόνο σε λίγους ήταν προσιτή, κατέστη ευχερής σε όλους τους βουλόμενους, ακόμη και σε δούλους μερικές φορές, οι οποίοι μπορούσαν να συνοδεύσουν τους αφέντες τους στο άδυτο, να δουν και να ακούσουν αυτά που γίνονταν και να θεωρηθούν έτσι μυημένοι. Τότε τέλος η τέλεση των μυστηρίων αποχωρίστηκε από τις άλλες εορτές της Ελευσίνας που είχαν σχέση με την Δήμητρα και έγινε ενιαυσία, διότι το πλήθος των προσερχόμενων προς μύηση ήταν τόσο μεγάλο, ώστε να μην γένεται να μυηθεί ολόκληρο, αν η τέλεση των μυστηρίων γίνονταν κατά μικρά χρονικά διαστήματα.

    Κατ΄αρχάς, τα Μυστήρια τελούνταν στην Ελευσίνα, μια ολόκληρη εορτή κατά τετραετία, τα καλούμενα Ελευσίνια. Κατά την διάρκεια της εορτής αυτής, κατά την οποία διεξάγονταν γυμνικοί αγώνες και μουσικοί, είναι πιθανόν ότι τελούνταν και οι μυήσεις. Επειδή όμως ο αριθμός αυτών που ήθελαν να μυηθούν γίνονταν όλο και μεγαλύτερος, η δε μύηση λόγω της φύσης της δεν γίνονταν να συντελεσθεί ολόκληρη εντός μιας περιόδου εορτών, καθιερώθηκε σε : 

Μικρά Ελευσίνια και Μεγάλα Ελευσίνια

    Όταν λοιπόν τα Ελευσίνια διαιρέθηκαν σε μεγάλα και μικρά, καθορίστηκε να γίνεται η μεν προκαταρκτική μύηση κατά τα μικρά, η δε τελική (τέλεσης, τελική) κατά τα μεγάλα. Αλλά και πάλι παρουσίαζε δυσχέρειες η στενότητα του χρόνου, κατά το οποίο διαρκούσαν οι εορτές εκείνες, κατά τις οποίες ήταν αφενός μεν ανάγκη να διεξαχθούν οι αγώνες, αφ’ ετέρου δε να μυηθεί ολόκληρο το πλήθος των συρρεόντων προς τον σκοπό αυτό προσκυνητών. Παρέστη λοιπόν η ανάγκη να διεξαχθεί η εορτή σε κοσμική, αν μπορεί να ειπωθεί, εορτή, κατά την οποία τελούνταν οι αγώνες και η οποία εξακολούθησε να τελείται κατά διετία και τετραετία, ως μικρά και μεγάλα Ελευσίνια, τελούμενα κατά το θέρος μετά την συγκομιδή των καρπών, και σε μυστική εορτή, τα μυστήρια ή όργια, η οποία ορίστηκε να τελείται κάθε έτος κατά το δεύτερο ήμισυ του μηνός Βοηδρομίωνος (Σεπτέμβριο). 

     Από της εποχής αυτής τα Ελευσίνια μυστήρια κατέστησαν εορτή αποκλειστικά θρησκευτική και μάλιστα τόσο μεγάλη, ώστε να συμπεριληφθούν σε αυτή τμήματα της και τα καθαρώς θρησκευτικά μέρη άλλων εορτών (του Διονύσου και Ασκληπιού), καθορίστηκε δε και ο πάγιος χρόνος, τόπος και τρόπος της μύησης.

   Αλλά επειδή πάλι, όπως και παλαιότερα, έτσι και τώρα, ένεκα του πλήθους των εισερχομένων προς μύηση δεν ήταν δυνατόν να συντελεσθεί αυτή εφάπαξ, διαιρέθηκε η διεξαγωγή της σε 2 τμήματα:

1. Κατά το πρώτο έτος ο μύστης εισάγονταν στο ιερό, έβλεπε και άκουγε τα διαδραματιζόμενα σε αυτό. 
2. Το δε επόμενο, αν ήθελε (ή και αργότερα), ελάμβανε νέα και εκτενέστερη γνώση των μυστηρίων (εποπτεία), μυούταν δηλαδή τελείως (ετελείτο). Αυτός όμως που ΄ήθελε μελλοντικά να μυηθεί, όφειλε να καθαρθεί σωματικά καΙ ψυχικά, για να καταστεί άξιος της μυήσεως.

     Ο καθαρμός αυτός για να είναι πλήρης, έπρεπε να αρχίζει ικανό χρόνο νωρίτερα, πράγμα το οποίο δεν ήταν εύκολο πράγμα για όλους, αν δεν καθορίζονταν χρόνος και τόπος κοινός προς αυτό το σκοπό.Αρκετές μέρες πριν την έναρξη των Ελευσινίων, οι σπονδοφόροι προκήρυσσαν την ιερά εκεχειρία, που διαρκούσε 2 μήνες και 10 ημέρες για τα μεγάλα και τα μικρά μυστήρια.

_________________________________________________________________________________

 ~ Μικρά Ελευσίνια ~

Μικρά Ελευσίνια - Μικρά Μυστήρια - Μυστήρια εν Άγρα.

Ορισμένοι μελετητές υποστηρίζουν ότι, τα μικρά μυστήρια ιδρύθηκαν με σκοπό την μύηση του Ηρακλή, 

ο οποίος εξέφρασε την επιθυμία να συμμετάσχει στις τελετουργίες προς τιμή της Θεάς.

       Εορτή γινόμενη κατά διετία, ή των τριετηρικών, ως προστάδιο - προετοιμασία του μύστη. 

Μία εορτή - διαδικασία, μία προπαρασκευή, μία προβαθμίδα, Ήταν δηλαδή όπως έλεγαν οι παλιοί «προκάθαρσις καί προάγνευσις» για τα Ελευσίνια, οι δε προς μύηση σε αυτά λάμβαναν θρησκευτικές γνώσεις, απαραίτητες προς κατανόηση των συμβόλων και θεαμάτων των μεγάλων μυστηρίων.  

    Τα μικρά τελούνταν στην Άγρα, προάστιο των Αθηνών, κοντά στον Αρδηττό στις όχθες του Ιλισού. Τα μικρά μυστήρια τελούνταν σε τρεις περιόδους:

1. Στην Άγρα, κατά τον μήνα Ανθεστηρίωνα (Φεβρουάριο - Μάρτιο) 
2. Στην Ελευσίνα, μετά από 7 μήνες (τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους)
3. Στην Ελευσίνα, μετά από τουλάχιστον ένα έτος μύησης

    Οι κυρίως ιεροτελεστίες λάμβαναν μέρος την νύχτα κι οι υποψήφιοι μύστες επαναλάμβαναν την φράση: 

"ενήστευσα, έπιον τον κυκεώνα, έλαβον από κιάστης και αφού εγεύθην, ετοποθέτησα πάλιν από τον κάλαθον εις την κύστην"  

     Τα Μικρά Μυστήρια, ήταν προπαρασκευαστικά και καθαρτικά στάδια για την μύηση στα μεγάλα, ή εποπτικά μυστήρια που τελούντα κάθε τέσσερα χρόνια , και είχαν διάρκεια εννέα ημέρες. 

   Σύμφωνα με την μυθική αιτιολόγηση της, η γιορτή θεσπίστηκε προκειμένου να μυηθεί ο Ηρακλής, που δεν είχε δικαίωμα ως μη αθηναίος. Από αυτό φαίνεται ότι αρχικά τα Μυστήρια απευθυνόταν αποκλειστικά στους πολίτες της πόλεως- κράτους των Αθηνών. Πιθανολογείται , ότι περιελάμβαναν και αυτά, όπως και τα Μεγάλα Ελευσίνια, την παράσταση λειτουργικού δράματος ,το οποίο αναφερόταν στον μύθο της γέννησης, του θανάτου και της δεύτερης γέννησης του Θεού Διόνυσου και πιθανόν, η σύνδεση με τα μεγάλα μυστήρια να γινόταν με, την παράσταση της ενώσεως του Διόνυσου με την Κόρη. 

    Γνωρίζουμε ότι, οι υποψήφιοι μύστες διδάσκονταν πρώτα από τον ιεροφάντη και κατόπιν από τους μυσταγωγούς, οι οποίοι κατάγονταν από τις οικογένειες των Ευμολπίδων και των Κυρίκων. Είναι γνωστό επίσης ότι, γίνονταν σε αυτά καθαρτήριες τελετές με πλύσιμο των μυστών στον Ιλισό. 

Οι τελετουργίες της μύησης διακρίνονταν στα:

• Δρώμενα, ήταν χρήση των ιερών αντικειμένων.
• Δεικνώμενα, ήταν όλες οι θεώμενες παραστάσεις.
• Λεγόμενα, ήταν οι συμβολικές φράσεις των μυστών.

Ανώτεροι τελετουργοί ήταν :

• Ιεροφάντης με την Ιεροφάντιδα, καταγόμενοι από την οικογένεια των Ευμολπιδών 
• Ο Ιεροκύρυξ, από τo γένος των Κηρύκων 
• Ο Επιβώμιος Ιερεύς με την Επιβώμιο Ιέρεια 
• Ο Ιακχοφόρος, που έφερνε κατά τις τελετές και τις πομπές το είδωλο του Ιάκχου 
• Ο Κουρότροφος, ο οποίος φρόντιζε για την διατήρηση του Ιάκχου

________________________________________________________________________

~ Μεγάλα Ελευσίνια ~ 

Τα Μεγάλα Ελευσίνια ή Εποπτικά Μυστήρια, διαρκούσαν εννέα ημέρες.

 Συμβόλιζαν την περιπλάνηση της Θεάς Δήμητρας. 

14 - 22 Βοηδρομιώνος (Σεπτεμβρίου)

Τελούμενων κατά τετραετία  μεγάλων ή πεντετηρικών, 
όπου ο μύστης λαμβάνει τη μύηση.

       Αυτός που ήθελε να μυηθεί στα Ελευσίνια, έπρεπε πρώτα να μυηθεί στα Άγρα μυστήρια. Μία μέρα πριν την έναρξη της εορτής, την 14^η του Βοηδρομίωνος, μεταφέρονταν, από την Ελευσίνα στην Αθήνα, τα ιερά (αγάλματα και σύμβολα) της Δήμητρας, στη βάση της Ακρόπολης, το καλούμενο Ελευσίνιον, τα οποία δε φανερώνονταν σε κανέναν, παρά μόνο από τους Ιεροφάντες στους Μύστες. Το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου, ήταν καλά φυλαγμένα στο άδυτο του ναού της Δήμητρας, όπου μόνο ο ιεροφάντης είχε το δικαίωμα εισόδου. Κατά την μεταφορά τους από και προς την Ελευσίνα, ήταν κλεισμένα σε ειδικά κιβώτια από ξύλο οξιάς,τις "ελευσινιακές κύστες", δεμένα με πορφυρές μάλλινες ταινίες, ανεβασμένες σε άρμα που έσερναν βόδια. Κατά την διάρκεια των μυστηρίων, τα αντικείμενα αυτά επιδεικνύονταν μόνο στους μύστες, σε ορισμένη χρονική στιγμή και με απόλυτη μυστικότητα.

        Από την στιγμή που η πομπή έφτανε σε απόσταση δυο χιλιομέτρων από το Δίπυλο των Αθηνών, σταματούσε. Ένα άτομο που συμμετείχε στην πομπή και ήταν αφιερωμένο στην υπηρεσία των δυο Θεαίνων, γνωστός και ως Φαιδρύντης, έμπαινε από το Δίπυλο στην Αθήνα, με σκοπό να συναντήσει την ιέρεια της Αθηνάς και να της αναγγείλει, την άφιξη των ιερών και την είσοδο τους στην πόλη της Παλλάδος.

       Την ημέρα εκείνη, ολόκληρη η πόλη συγκεντρώνονταν για να υποδεχτεί και να τιμήσει τα ιερά. Όλοι οι αξιωματούχοι και οι πολίτες των Αθηνών, με τις γυναίκες τους και τα παιδιά τους, πήγαιναν προς συνάντηση των ιερών της Θεάς και τα συνόδευαν, μέχρι τον τόπο διαμονής τους, που ήταν το Ελευσίνιο των Αθηνών, στους πρόποδες της Ακρόπολης. 

1η ημέρα:

15^η Βοηδρομίωνος, η οποία καλείτο αγυρμός (συνάθροιση), γίνονταν η προκήρυξη της εορτής (πρόρρησης), κατά την οποία καλούνταν να συμμετάσχουν όλοι εκείνοι που ήθελαν, άνδρες και γυναίκες και αποκλείονταν μόνο εκείνοι, όσοι ήσαν «χεῖρας μή καθαροί» ή «φωνήν ἀξύνετοι» δηλαδή εγκληματίες ή ξενόγλωσσοι (μη Έλληνες). 

      Είναι αλήθεια ότι ο πραγματικός αποκλεισμός αυτών από τα μυστήρια, ιδίως των «χεῖρας μή καθαρών» δεν ήταν πάντα δυνατός, λόγω της ελλείψεως χρόνου προς εξέταση του ιδιωτικού βίου των πολυπληθών και αγνώστων υποψηφίων που ήθελαν να μυηθούν. 
      Εν τούτοις, μάλλον ο φόβος του θεού και η φωνή της συνείδησης, παρά ο φόβος τιμωρίας κράτησαν πολλές φορές μακριά από τα μυστήρια ανθρώπους που ήταν ανάξια αυτών. Όταν η ηθική εξέλειπε, δεν γίνονταν κανένας λόγος για την ηθική των προσερχόμενων προς μύηση, αλλά αντιθέτως πίστευαν, ότι με την μύηση γίνονταν κάποιος να αποπλύνει τα αμαρτήματα στα οποία είχε υποπέσει. 
     Αυτή την άποψη, κατέκρινε ο περίφημος Διογένης ο κυνικός, ο οποίος έλεγε ότι θα ήταν γελοίο να πιστεύουν οι αρχαίοι ότι ο κλέπτης Παταικίων που μυήθηκε στα Ελευσίνια, θα πορεύονταν μετά θάνατον στα Ηλύσια Πεδία, ενώ ο μέγας Επαμεινώνδας ο Θηβαίος που ομολογουμένως ήταν λίαν ενάρετος, ως αμύητος θα ήταν υποχρεωμένος «ἐν βορβόρῳ κεῖσθαι»

2η ημέρα:

16η Βοηδρομιώνος, λάμβανε χώρα η τελετή “Αλαδε μυσται”, δηλαδή “οι μύστες στην θάλασσα”. Οι υποψήφιοι συγκεντρώνονταν και σχηματίζοντας πομπή έφταναν στην θάλασσα του Φαλήρου. Κάθε υποψήφιος έφερε μαζί του και ένα μικρό χοιρίδιο. 

Αναθεματικό Χοιρίδιο

       Οι μελλοντικοί μύστες όταν έφταναν στην θάλασσα, πραγματοποιούσαν μια τελετουργία που θεωρείται πως είχε ως στόχο της τον καθαρμό των μυστών ώστε κατάλληλα προετοιμασμένοι και αρεστοί στην Θεά, να μπορούν να συμμετάσχουν στα μυστήρια της. 

    Η τελετουργία περιελάμβανε την εμβάπτιση των υποψήφιων στο θαλασσινό νερό καθώς και των ζώων που έφεραν μαζί τους και εν συνέχεια την σφαγή των μικρών γουρουνιών. Γενικά θεωρείτο ότι, τόσο το θαλασσινό νερό, όσο και το αίμα των ζωών που θυσιάζονταν, ότι είχαν καθαρτήριες ιδιότητες, την ικανότητα δηλαδή να εξαγνίζουν τον υποψήφιο μύστη από κάθε μίασμα. 

      Σύμφωνα με ορισμένους συγγραφείς, η ημέρα αυτή εκτός από ημέρα καθαρμού ήταν και ημέρα νηστειών, κατά την οποία οι μύστες μετά την επιστροφή τους στην Αθήνα παρέμεναν στα σπίτια τους νηστεύοντας. 

3η ημέρα:

17η Βοηδρομιώνος, ημέρα νηστείας, ημέρα θυσίων, στο Ελευσίνιο, κάτω από την Ακρόπολη. Το απόγευμα λάμβανε χώρα γεύμα από άρτους φτιαγμένους από μέλι και σουσάμι. Υπήρχαν προσφορές ψαριών(μπαρμπονι) και άρτων από κριθάρι που φύτρωνε στο Ράριο Πεδίο, της περιοχής τησ Ελευσίνας, οι οποίες γίνονταν στο όνομα της Άχθειας(λυπημένης) Δήμητρας. 
       Ωστόσο, αυτή η προσφορά, γινόταν παράλληλα με την "καλάθο κάθοδον", κατά την οποία μεταφερόταν από βόδια, ένα καλάθι γεμάτο παπαρούνες και ρόδια, που σχετίζονταν με τη Δήμητρα και την Περσεφόνη αντίστοιχα.

4η ημέρα: 

18η Βοηδρομιώνος, Επιδαύρεια, μέρα μεγάλης θυσίας, προς τιμή του Θεού Ασκληπιού στο Ελευσίνιο των Αθηνών, Ήταν πρόσθετη, για όσους είχαν προσέλθει καθυστερημένα. Την ημέρα αυτή οι Αθηναίοι, υποδέχονταν τις εξέχουσες, ξένες προσωπικότητες που έρχονταν στην Αθήνα για να μυηθούν στα μυστήρια. 

      Η σύνδεση των Επιδαυρείων με τα Ελευσίνια μυστήρια, βασίζετε σε μύθο κατά τον οποίο, ο Ασκληπιός, ο Θεός της ιατρικής, έφτασε στην Αθήνα μετά την έναρξη των μυστηρίων. 

Για να μπορέσει κι αυτός να μυηθεί, θεσπίστηκε δεύτερη θυσία, ανάλογη με εκείνη της προηγούμενης ημέρας.

      Λέγεται ότι προστέθηκε στον αρχικό αριθμό των ημερών, όταν ο Ασκληπιός ήρθε να πάρει μέρος στη μύηση από την Επίδαυρο, αλλά καθυστέρησε μια μέρα και οι Αθηναίοι πρόσθεσαν άλλη μια μέρα στη γιορτή για να μην τον δυσαρεστήσουν.

5η ημέρα: 

19η Βοηδρομιώνος, η των λαμπάδων ημέρα, οι μύστες με επικεφαλής τον δαδούχο, κατευθύνονταν με πυρσούς στο ναό της Δήμητρας στην Ελευσίνα, όπου και παρέμεναν για όλη τη νύχτα. Η πομπή αυτή συμβόλιζε την περιπλάνηση της θεάς για να βρει την κόρη της.

6η ημέρα: 

20η Βοηδρομιώνος, Ίακχον, η ιερότερη μέρα της εορτής. Το άγαλμα του Ίακχου, γιου της Περσεφόνης και του Χθόνιου Δία, στολισμένο με μυρτιές και με ένα δαυλό στο χέρι του, μεταφερόταν από το ναό του Ίακχου, με φωνές και τραγούδια κατά μήκος της Ιεράς Οδού, που συνέδεε τον Κεραμεικό με το Θριάσιο Πεδίο. 

      Το άγαλμα του Ίακχου ηγείτο της πομπής. Ήταν ανεβασμένο σε άρμα και συνοδεύονταν από ιερέα. Αμέσως μετά από το άρμα του Ίακχου, ακολουθούσε το άρμα στο οποίο επέβαιναν οι ιέρειες της Δήμητρας και μετέφεραν τα κιβώτια με τα ιερά αντικείμενα. Κατόπιν ακολουθούσαν οι ιερείς της Θεάς, οι οποίοι κατάγονταν από το γένος των Ευμολπιδών και των Κηρύκων. Μετά από αυτούς έρχονταν οι μύστες και τέλος το πλήθος των ευσεβών πολιτών που συμμετείχαν στην πομπή προς τιμή της Θεάς. 

Κατά την πορεία αυτή ακούγονταν, κατά το έθιμο, οι «γεφυρισμοί», χοντροκομμένα αστεία, στη γέφυρα του Κηφισού. 

      Τα σκώμματα αυτά, ήταν συμβολικά και αναφέρονταν στην Ιάμβη της Ελευσίνας, η οποία με τα αστεία της κατάφερε να κάνει τη Δήμητρα να γελάσει, όταν θλιμμένη έψαχνε την κόρη της. 

Την πομπή ακολουθούσε μεγάλο πλήθος συμμετεχόντων και θεατών, το οποίο, κατά τον Ηρόδοτο, έφτανε τους 30.000 κατά μήκος της Ιεράς Οδού.

7η ημέρα:
21η Βοηδρομιώνος, λάμβανε χώρα το μυστικό μέρος των μυστηρίων.  Μετά από μια βραδιά ανάπαυσης ακολουθούσαν θυσίες στον βωμό της Θεάς κι ίσως, επισκέψεις των τοποθεσιών από τις οποίες, σύμφωνα με τον μύθο, είχε περάσει η Δήμητρα. 

      Όταν φαίνονταν τα αστέρια στον νυχτερινό ουρανό, οι μύστες κι οι ιερουργοί της Δήμητρας και της Κόρης, κλείνονταν στο τελεστήριο. Εκεί οι μύστες παρακολουθούσαν λειτουργικό δράμα αφιερωμένο στις περιπλανήσεις της Θεάς μέχρι την εύρεση της Κόρης. 

      Ακολουθούσε η μύηση πρώτου βαθμού στο τελεστήριο.

Μετά από ένα 24ωρο, την νύχτα της 21ης Βοηδρομιώνος, οι μύστες παρακολουθούσαν λειτουργικό δράμα, που παρίστανε την ένωση του Διός και της Δήμητρας.

Ακολουθούσε ο ύψιστος βαθμός μύησης με την ονομασία Εποπτεία.

 8η ημέρα - 9η ημέρα:
22η Βοηδρομιώνος. Ακολουθεί η εορτή Εποπτεία κι οι σπονδές στους νεκρούς, γνωστές ως, ""Πλυμοχόων" ή "Καταλισκών", που σηματοδοτούν  την λήξη των εορτών, τα οποία έκλειναν με τη μυστηριώδη φράση:

 "Κόνξ-ομ-πάξ"  =  " Άκου - Όρα(δες) - Σώπασε"

 Πριν εισέλθουν στο τελεστήριο οι υποψήφιοι μύστες έπρεπε να εκτελέσουν διάφορες πράξεις, οι κυριότερες από τις οποίες έχουν φτάσει μέχρι τις μέρες μας από μια φράση που διέσωσε ο Κλήμης από την Αλεξάνδρεια: 

“Νήστεψα, ήπια τον Κυκεώνα ,έλαβα από την Κύστη και αφού γεύτηκα, τοποθέτησα πάλι στο καλάθι, πήρα εκ νέου από το καλάθι και τοποθέτησα στην κύστη” .

      Ο Κυκεώνας ήταν ένα είδος ποτού , που σύμφωνα με τον Ομηρικό ύμνο, πρώτη η ίδια η Θεά είχε υπαγορεύσει την συνταγή του στους ανθρώπους. Λέγεται ότι, ήταν ένα είδος παχύρρευστου ποτού, που αποτελείτο από νερό, αλεύρι και δυόσμο. 

       Το καλάθι και η κύστη ήταν κιβώτια από ξύλο οξιάς με διαφορετικό σχήμα. Το καλάθι ήταν κάπως επιμήκεις, ενώ η κύστη ήταν ορθογώνια και είχε καπάκι είτε επίπεδο είτε κυρτό. 

Μερικοί έχουν υποθέσει ότι, τα κιβώτια αυτά είχαν, εκτός από τα ιερά αντικείμενα , διάφορα γλυκίσματα, παρασκευασμένα από τους ιερουργούς της Θεάς. Τόσο ο Κυκεώνας, όσο και τα γλυκίσματα ήταν για τους μύστες ιερά.

      Την παρασκευή του Κυκεώνα, όπως ήδη αναφέραμε, την είχε υπαγορεύσει η ίδια η Θεά, ενώ τα γλυκίσματα παρασκευάζονταν από σιτάρι και κριθάρι, δώρα και τα δυο της Θεάς, που τα ετοίμαζαν οι λειτουργοί της και τα μοίραζαν στον ναό της εν ονόματι της Δήμητρας.

  Μετά από αυτή την τελετή, ο ιερέας ή η ιέρεια της Δήμητρας στεφάνωναν τις κεφάλες των μυστών με ταινίες. Κατόπιν, οι μύστες εισέρχονταν στο τελεστήριο μαζί με τους ιερουργούς των δυο Θεαίνων. 

    Τότε πιθανολογείτε ότι, δινόταν το πρώτο λειτουργικό δράμα, που ως θέμα του θα είχε, την αρπαγή της Κόρης από τον Πλούτωνα, τον πόνο της Δήμητρας και την αναζήτηση της Κόρης από την μητέρα Θεά και ακολούθως, την επιστροφή της Κόρης από τον κάτω κόσμο και την συνάντηση Δήμητρας και Περσεφόνης υπό το δυνατό φως από τις δάδες που κρατούσαν οι μύστες και ο δαδούχος.

   Σύμφωνα με κάποιες  μαρτυρίες από τον Πλούταρχο, οι μύστες έβλεπαν στην αρχή πορείες χωρίς συγκεκριμένη κατεύθυνση, κουραστικές επιστροφές στο ίδιο σημείο, ατελείωτες έρευνες μέσα στο σκοτάδι. Πριν να τελειώσει αυτό ο τρόμος έφτανε στο κατακόρυφο. Ξαφνικά θαυμάσιο και δυνατό φως διέσχιζε το σκοτάδι και η σκηνή μεταφερόταν σε μέρος λαμπερό όπου αντηχούσαν φωνές και χοροί, ιεροί λόγοι και θεϊκές εμφανίσεις που ενέπνεαν θρησκευτικό δέος και σεβασμό. Άλλοι συγγραφείς, κάνουν λόγο για εμφανίσεις από τις οποίες άλλες ήταν τρομακτικές και άλλες φιλικές και οι οποίες εμφανίζονταν καθώς οι μύστες προχωρούσαν στο τελεστήριο. Δεν υπάρχουν ωστόσο σωζόμενες μαρτυρίες για το τι ακριβώς ήταν αυτές οι εμφανίσεις. 

      Η μετάβαση των μυστών από το σκοτάδι στο φως, από τον φόβο στην γαλήνη, μας κάνει να σκεφτούμε ότι, στην ουσία έβλεπαν περιοχές από τον κόσμο των νεκρών, αλλά και τον δρόμο που θα έπρεπε να ακολουθήσουν για να φτάσουν μπροστά στον Πλούτωνα και την Περσεφόνη. 

  

     Μετά από την θέαση της σκοτεινής πλευράς του Βασιλείου του Άδη, έρχονταν στους μύστες εικόνες από την φωτεινή πλευρά του άλλου κόσμου , τα Ιλίσια Πεδία, τα οποία είναι ο τόπος διαμονής των δίκαιων ψυχών και τα οποία υπόσχονταν η Δήμητρα και η Περσεφόνη, στους μυημένους στα μυστήρια τους.

    Ακολουθούσε η πιο επίσημη πράξη της μύησης ,κατά την οποία ο αρχιερέας της Δήμητρας άνοιγε την θύρα του ανάκτορου, ενός επιμήκους ορθογώνιου κτίσματος στο κέντρο του τελεστηρίου, το οποίο είχε μια πόρτα στην μια από τις δυο μακρές πλευρές, δίπλα από την οποία βρισκόταν ο αρχιερατικός θρόνος.

   Ο αρχιερέας(ιεροφάντης) της Θεάς, ήταν ο μόνος που είχε δικαίωμα εισόδου σε αυτό το σημείο που ήταν και το άδυτο του τελεστηρίου, στο οποίο φυλάσσονταν με ασφάλεια τα ιερά αντικείμενα.   Όταν έβγαινε από το ανάκτορο, έφερε στα χέρια του τα ιερά των δυο Θεαίνων και μέσα στο άπλετο φως από τις δάδες, τα επεδείκνυε στους μύστες. 

    Οι μύστες έπρεπε στην συνέχεια να πάρουν τα αντικείμενα, να εκτελέσουν με αυτά κάποια έργα , να τα τοποθετήσουν σε καλάθι και μετά πάλι στην ιερή κύστη. Κατά τον Foucart ανάμεσα στα αντικείμενα αυτά περιλαμβανόταν και ένα αρχαίο άγαλμα της Δήμητρας, το οποίο ο ιεροφάντης το επεδείκνυε στους μύστες στολισμένο με πλούσια ενδύματα και πολύτιμα κοσμήματα. Σύμφωνα με τον ίδιο συγγραφέα, το άγαλμα εικόνιζε την Θεά να κρατάει σύμβολα που ήταν άγνωστα στους αμύητους. 

     Στην συνέχεια, ο ιεροφάντης προχωρούσε στην επεξήγηση των συμβόλων αυτών στους μύστες ,αλλά και σε μια σειρά από οδηγίες και φράσεις που οι μύστες έπρεπε να προφέρουν για την αποφυγή των κινδύνων που θα συναντούσαν στην μεταθανάτια ζωή.

    Κατά την τελετή αυτή ανύψωναν δυο δοχεία (πλημοχόες αγγείο, με ανακαμπτόμενα κυρτά τοιχώματα, υψηλό πόδι και πώμα. Χρησιμοποιούνταν για τη μεταφορά αρωμάτων, τόσο για προσωπική, όσο και για λατρευτική χρήση) ένα προς την Ανατολή και ένα προς την Δύση και έχυναν το περιεχόμενο τους προφέροντας μυστικές φράσεις.

Πλημοχόες Αγγείο

     Κατά την ημέρα αυτή γίνονταν και οι σπονδές στους νεκρούς, γνωστές και ως πλημοχόες. Όπως ήδη αναφέραμε, οι μύστες ύψωναν δυο πήλινα αγγεία γεμάτα με άγνωστο σε εμάς υγρό, το ένα προς την ανατολή και το άλλο προς την δύση και αφού έχυναν το περιεχόμενο τους πρόφεραν μια σειρά από μυστικές φράσεις . 

     Μετά το τέλος αυτής της τελετής γίνονταν εκδηλώσεις με χορούς και τραγούδια και εν συνέχεια η πομπή με το άγαλμα του Ίακχου επέστρεφε στην Αθηνά.
     Η πομπή με τα Ιερά στην πορεία της προς την Αθήνα  μέσω της Ιεράς Οδού όπως και κατά την επιστροφή της από τον ίδιο δρόμο έπρεπε να διασχίσει το  ρεύμα των Ρειτών,  όπου σχηματίζονταν δύο μικρές λίμνες .

Ιερά Οδός

      Καθεμιά από αυτές ήταν αφιερωμένη σε μια από τις θεές της Ελευσίνας και από νερά τους είχαν δικαίωμα να αλιεύουν μόνο ιερείς .Σήμερα διασώζεται μία από αυτές γνωστή ως, λίμνη του Κουμουνδούρου, όνομα γαιοκτήμονα της περιοχής στα νεώτερα χρόνια .

Λίμνη Κουμουνδούρου

  

       Πρόκειται για δύο λιμνοθάλασσες, οι οποίες ήταν αφιερωμένες στις θεές της Ελευσίνας, η "προς το άστυ" στην Κόρη και η βορειότερη στη Δήμητρα (κατά τον Ησύχιο). Σήμερα διατηρείται η "προς το άστυ" (η σημερινή λίμνη Κουμουνδούρου), ενώ τα νερά της δεύτερης λίμνης διοχετεύονταν στη θάλασσα με όρυγμα. Παρά ταύτα, ένα μέρος των νερών σχηματίζει και σήμερα βάλτο μεταξύ των εγκαταστάσεων του διυλιστηρίου και του μικρού υψώματος που χωρίζει τις δύο λίμνες. 

      Στις λίμνες είχαν δικαίωμα να ψαρεύουν μόνο οι ιερείς της θεάς. Ο Παυσανίας χαρακτηρίζει το νερό που πηγάζει θαλασσινό και αναφέρει ότι "θα μπορούσε κανείς να πιστέψει, πως από τον Εύριπο της Χαλκίδας ρέουν κάτω απ' το έδαφος και χύνονται σε μια θάλασσα χαμηλότερη" (αυτή της Ελευσίνας μέσω των Ρειτών). Στην πραγματικότητα ήταν ρέματα που σχηματίζονταν από πολλές πήγες σε δύο γειτονικές θέσεις των δυτικών υπωρειών του Αιγάλεω και χύνονταν στον κόλπο της Ελευσίνας. 

     Το αλμυρό νερό, οφείλεται στη γειτνίαση με τη θάλασσα. Επειδή οι πηγές και στις δύο θέσεις βρίσκονται σε ταπεινώσεις του εδάφους (ενώ χωρίζονται μεταξύ τους από πετρώδες λοφίσκο), ήδη στην αρχαιότητα φαίνεται πως σχηματίστηκαν σ' αυτά λίμνες, με φράγματα τεχνητά, προς τη μεριά της θάλασσας, οι οποίες εκροές απ' τα φράγματα σχημάτιζαν "τα ρεύματα ποταμών", που είδε ο Παυσανίας. 

_________________________________________________________________________________

~ Σκοπός της μύησης και των Ελευσίνιων Μυστηρίων ~, 

ήταν η παρουσίαση της μεταθανάτιας ζωής 

κι η συμφιλίωση με το θάνατο. 

Γιατί ανάμεσα στους εξαίρετους και πράγματι θεϊκούς θεσμούς, 

που η Αθήνα σας έχει γεννήσει και φέρει στην ανθρωπότητα, 

καμία, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι καλύτερη από αυτά τα Μυστήρια. 

Γιατί μέσω αυτών, αποβάλλαμε το βάρβαρο και άγριο τρόπο ζωής, 

 μορφωθήκαμε και εκπολιτιστήκαμε. 

Και "μύησις" καθώς αποκαλείται, πράγματι μάθαμε τις απαρχές της ζωής και αποκτήσαμε τη δύναμη, 

όχι μόνο να ζούμε ευτυχισμένοι, αλλά και να πεθαίνουμε με μια καλύτερη ελπίδα.

(Κικέρων, Περί νόμων, Βιβλίο Β',36)

_________________________________________________________________________________

~ Το τέλος των Ελευσινίων Μυστηρίων ~ 

    Τα Ελευσίνια Μυστήρια, επιβίωσαν για μεγάλο χρονικό διάστημα. 

     Το 170, οι Σαρμάτες κατέστρεψαν το Ναό της Δήμητρας, ο οποίος όμως ανοικοδομήθηκε από το Μάρκο Αυρήλιο, που μυήθηκε κι ο ίδιος στα Μυστήρια. Μετά από αυτό, ο Μάρκος Αυρήλιος, ήταν το μοναδικό πρόσωπο, που ενώ δεν είχε το δικαίωμα, εισήλθε στο άδυτο του ναού της Θεάς.  

Προτομή Μάρκου Αυρίλιου

      Ο τελευταίος ρωμαίος αυτοκράτορας, που μυήθηκε στα μυστήρια, ήταν ο γνωστός και ως εστεμμένος φιλόσοφος, Ιουλιανός. Ο αυτοκράτορας Ιουλιανός προσπάθησε με κάθε τρόπο να στηρίξει τα ελληνικά μυστήρια, αλλά δυστυχώς, ο σύντομος χρόνος της βασιλείας του δεν επέτρεψε να γίνει κάτι τέτοιο. 

      Ο Αυτοκράτορας Ουαλεντινιανός Α’, προσπάθησε να τα καταργήσει, αλλά συνάντησε πολλές αντιδράσεις, οπότε συνεχίστηκαν μέχρι την εποχή του Θεοδοσίου Α’. Ο Αυτοκράτορας με διάταγμα το 392, διέταξε το κλείσιμο όλων των αρχαίων ιερών, σε μια προσπάθεια να καταστείλει την αντίσταση των οπαδών της παλαιάς θρησκείας στην επιβολή του Χριστιανισμού ως κρατική θρησκεία.

     Τα τελευταία απομεινάρια των Μυστηρίων εξαλείφθηκαν το 396, όταν ο βασιλιάς των Γότθων Αλάριχος, κατέστρεψε το ιερό της Ελευσίνας. Πυρπόλησε το τελεστήριο της Ελευσίνας. 

     Η ολοκληρωτική καταστροφή του ιερού, συνοδεύτηκε από την σφαγή ολόκληρου του ιερατείου, συμπεριλαμβανόμενου και του ιεροφάντη, ο οποίος κατά την μαρτυρία του Ευνόπιου ,δεν ήταν γνήσιος γόνος της οικογένειας των Ευμολπιδών, αλλά κάποιος ιερέας από τις Θεσπιές με ηγετικό ρόλο στα μυστήρια του Μίθρα.

     Το τέλος των Ελευσινίων αναφέρεται από τον ιστορικό Ευνάπιο, ο οποίος είχε μυηθεί κι ο ίδιος στα Μυστήρια κι είχε γίνει ιεροφάντης. 

 Τελευταίος νόμιμος ιεροφάντης των Μυστηρίων, φαίνεται από τις πηγές να είναι ο Ευμολπίδης Νεστόριος, ο οποίος «ανήγγειλε την αρχή της μεγάλης πνευματικής νύχτας για την ανθρωπότητα».

"Εκεί που σμίγανε τα χέρια τους οι μύστες

ευλαβικά πριν μπουν στο θυσιαστήριο

τώρα πετάνε αποτσίγαρα οι τουρίστες

και το καινούργιο πάν να δουν διυλιστήριο.

Κοιμήσου Περσεφόνη

στην αγκαλιά της γης

στου κόσμου το μπαλκόνι

ποτέ μην ξαναβγείς".

(Νίκος Γκάτσος)