Η χρήση φορητών XRF στην Αρχαιομετρία

Η χρήση φορητών συσκευών φθορισμού ακτίνων- χ PXRF (portable x-ray fluorescence) είναι μια ευρέως διαδεδομένη τεχνική που εφαρμόζεται εδώ και αρκετές δεκαετίες στην Αρχαιομετρία.

   

   Πρόκειται για μια, μη-καταστρεπτική τεχνική στοιχειακής ανάλυσης διαφορετικών υλικών, αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. 

  Τα αποτελέσματα των αναλύσεων, δίνουν σημαντικές πληροφορίες για τις τεχνικές συντήρησης που πρέπει να ακολουθηθούν, για την πιστοποίηση της αυθεντικότητας των έργων τέχνης και μπορούν να εξαχθούν σημαντικά συμπεράσματα για την αρχαιολογική έρευνα.

Τα πλεονεκτήματα των φορητών XRF είναι :

• Μη-Καταστρεπτική ανάλυση 

Τα υπό εξέταση αντικείμενα δεν καταστρέφονται ή αλλοιώνονται από την έκθεση τους στις ακτίνες-χ. Έτσι, παραμένουν αναλλοίωτα για χρήση σε άλλες μελέτες ή την ανάλυση τους με διαφορετικές τεχνικές.

• Ελάχιστη ή καθόλου προετοιμασία του αντικειμένου 

Τα περισσότερα αντικείμενα μπορούν να εξεταστούν χωρίς καμία προετοιμασία της επιφάνειάς τους, σε αντίθεση με άλλες μεθόδους ανάλυσης που απαιτούν χρονοβόρες και υψηλού κόστους μεθόδους χημικής επεξεργασίας της επιφάνειας.

• Ταχύτητα 

Σε λίγα δευτερόλεπτα η φασματοσκοπία φθορισμού ακτίνων-χ επιτρέπει την χημική ανάλυση με μεγάλη ακρίβεια

• Ευκολία στη χρήση 

Το λογισμικό των φορητών συσκευών επιτρέπει την αυτοματοποίηση των αναλύσεων και την επεξεργασία μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή των αποτελεσμάτων

• Επιτόπου ανάλυση 

Η φορητότητα των συσκευών XRF επιτρέπει τις αναλύσεις αντικειμένων στον τόπο που βρίσκονται το οποίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό όταν η μετακίνηση αντικειμένων για λόγους όγκου ή κανονισμών δεν είναι εφικτή.

• Μείωση κόστους 

   Λόγω της μη προετοιμασίας των αντικειμένων με άλλες τεχνικές και της απουσίας αναλώσιμων υλικών η μέθοδος ανάλυσης με φορητές συσκευές XRF ελαχιστοποιεί το κόστος ανάλυσης ανά δείγμα.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα εφαρμογής αναλύσεων με φορητό XRF είναι η ανάλυση χρωστικών σε αγάλματα, τοιχογραφίες και πήλινα αντικείμενα, των οποίων η χημική σύσταση δίνει σημαντικές πληροφορίες για τις τυχών επεμβάσεις που έχουν γίνει διαχρονικά, αλλά και για τις μεθόδους συντήρησης που πρέπει να ακολουθηθούν.

Δια της μελέτης των ιχνοστοιχείων που εμπεριέχονται μέσα στα κεραμικά υλικά των οποίων οι συγκεντρώσεις δεν ξεπερνούν τις μερικές εκατοντάδες μέρη ανα εκατομμύριο (parts per million – ppm) είναι δυνατή η ταυτοποίηση της προέλευσης των υλικών και των τεχνικών της εποχής.

Στην Aρχαιομεταλλουργία, η ανάλυση των μεταλλικών κραμάτων σε τεχνουργήματα και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα παρέχει αντίστοιχες πληροφορίες για την προέλευση και την χημική συμπεριφορά των αντικειμένων, συνεπώς για τη συντήρηση αλλά και την κατανόηση μέσω των πληροφοριών αυτών του αρχαιολογικού τους παρελθόντος.

Συμπερασματικά, η χρήση φορητών συσκευών XRF λύνει μια σειρά προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι συντηρητές και οι αρχαιολόγοι στη δουλειά τους γι΄ αυτό χρησιμοποιείται από πολλά εργαστήρια συντήρησης σε μουσεία, εργαστήρια συντήρησης και ερευνητικά ιδρύματα ανά τον κόσμο. Επίσης, είναι εκτενής η βιβλιογραφία για τις εφαρμογές των φορητών XRF στην Αρχαιομετρία και υπάρχουν πολλές μελέτες από αναγνωρισμένους Έλληνες και ξένους επιστήμονες στον τομέα αυτό.